Bolu Halk Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi (BAMER) Konferansları kapsamında, Bolu’da Eski Anadolu Türkçesi ile Yazılmış Cönklerde Aşık Yunus, Derviş Yunus, Taptuk ve Emre Dedelerin Müzikli Şiirleri konferansı yapıldı.
Tarihi Gülezler Konağı’nda düzenlenen geleneksel BAMER konferansına akademisyenler, öğrenciler ve Bolulular katıldı. AİBÜ Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. İsmail Hakkı Akyoloğlu tarafından verilen konferansın konusu “Bolu’da Eski Anadolu Türkçesi ile Yazılmış Cönklerde Aşık Yunus, Derviş Yunus, Taptuk ve Emre Dedelerin Müzikli Şiirleri” oldu.
Konferans sunumunda kendi arşivinden derlediği görsel ve işitsel dökümanlara da yer veren Akyoloğlu, derlenen her cönk bir nadir eser olduğunu vurgulayarak; “Bolu ve ilçelerinde yaşayan Türkmenlerin günümüze kadar getirdikleri yazılı ve sözlü gelenekleri olan cönklerden ilahi okuma yaygındır. Cönk Uzak Doğu dillerinden Türkçeye giren, her çeşit bilgi, şiir, dua, türkü, destan vb. olayların yazıldığı defterdir. Türkçe ağızlarında ‘sığır dili’ adı da verilmektedir. Bu defterler Nuh’un Gemisi’ne benzetilmektedir. Dış kapakları ceylan derisinden yapılmıştır. İçindeki filigranlı kâğıtlar önce yumurtanın akıyla kaplanmış (aharlanmış) sonra özel mürekkep siyah boyalarla yazılmıştır. Cönklerde saz ve tekke şiirleri, folklor, medrese mensuplarının edebi, dini, tarihi ve tasavvufi eserleri yer almıştır. Türk Halk Kültürü bakımından çok önemli belgelerdir. Türk Halk Kültürünün yazılı belgeleri içinde sayılan bu defterler blok not biçimindedir. Diğer cönk mecmualar yazı defterleri biçimindedir. Derlenen her cönk bir nadir eser olarak kaydedilmekte ve arşivlenmektedir. Türkiye’de birçok illerimizden cönkler derlenmiştir. 1980 yılında başlayan halk müziği alan araştırmalarımızda folklorun tüm dallarıyla ilgili malzemeler derlenmiştir. Bolu İl Kültür ve Turizm Folklor Araştırma Arşivi ve İhtisas Kitaplığında kayıtlı olan cönkler bakanlık arşivine alınmıştır” dedi.
Cönkler Sahip Olduğu Döneme Ait Önemli Bilgiler Vermektedir
Derlenen cönklerin sahip olduğu döneme ait önemli bilgiler verdiğinin altını çizen Akyoloğlu; “Bolu, Gerede, Mengen, Dörtdivan, Mudurnu, Göynük ilçelerimizden derlediğimiz cönkler ve ilahiler Eski Anadolu Türkçesi Dönemini yansıtmaktadır. Halk müziği araştırmalarımızda notaya alınan ilahilerin cönklerde de karşımıza çıkmaları bu geleneğin yaşatıldığının güçlü bir şekilde göstermektedir. Köylerde yaşayan genç Kızların, gelinlerin ve yaşlı anne babaların elinden düşmeyen bu cönkler onların yaşantılarının ayrılmaz bir parçasıdır. Dörtdivan’ın Döğer, Sayık ve Doğancılar köylerinde evlenecek genç kızların çeyiz eşyaları içerisinde sayılmaktadır. Bu cönk sahiplerinden tarafımıza verilen ve ödünç aldığımız cönklerden dönemlerinin sosyo-kültürel durumları, dünya görüşleri, hayata ilişkin bakış açıları, inançları ve duygularını öğrenmekteyiz. Aşık Yunus, Derviş Yunus, Yunus Emre, Emre Dede, Tapduk, ve Yunus gibi mahlaslarla son dörtlükleri yazılan bu cönklerden başka mecmua tarzında Ümmi Kemal ile ilgili öğrencilerinin yazdıkları yazılı belgelerdeki şiirler halk tarafından bestelenerek ilahi, deyiş ve kaside olarak söylenmişlerdir. Bu şiirlerde renk, sayı motifleri ile birlikte, Aladağ, Karadağ, Sarıalan Yaylası gibi coğrafi yer adlarına da yer verilmiştir. Bu ilahiler Dörtdivan, Göynük ilçelerinde yapılan alan araştırmalarından derlenmiştir. Hicaz, Hüseyni, Segâh ve Rast makamlarında seslendirilmişlerdi” diyerek cönklerin halk kültürü çalışmalarındaki önemine vurgu yaptı.
Konferansın ardından BAMER müdürü Yrd. Doç. Dr. Azize Yasa tarafından Yrd. Doç. Dr. İsmail Hakkı Akyoloğlu’na teşekkür belgesi verildi.
